Świat wąskich gardeł – Ring Caspar TFI kwiecień 2021

Błażej Bogdziewicz – zarządzający Caspar TFI – i Piotr Przedwojski – doradca inwestycyjny – rozmawiają o konsekwencjach wojny handlowej między Stanami Zjednoczonymi i Chinami dla właściciela warzywniaka w Pcimiu.

Zapowiada się giełdowy debiut amerykańskiej spółki Impossible Foods, która wytwarza substytuty produktów mięsnych. Impossible Foods współpracuje między innymi z Burger Kingiem, a swoje produkty sprzedaje w 20 tysiącach miejsc. Kupilibyście akcje takiej spółki?

Błażej Bogdziewicz: Od pewnego czasu przyglądamy się takim spółkom, zresztą jedna, o podobnym profilu działalności jak wspomniana przez Ciebie Impossible Foods, jest już notowana na amerykańskiej giełdzie. Poza tym wiele spółek spożywczych, choćby Nestle, też pracuje nad rozwojem produktów „mięsopodobnych” pochodzenia roślinnego, które – nawiasem mówiąc – niektórzy nazywają „fake meat”. Ten biznes od jakiegoś czasu cieszy się zainteresowaniem inwestorów, ale póki co spożycie, a co za tym idzie produkcja wyrobów „mięsopodobnych” jest na razie na świecie niewielka. W mojej ocenie to nisza, która ma wprawdzie szansę na rozwój, ale jednak długo jeszcze pozostanie tylko niszą.

Piotr Przedwojski: Niedawno rozmawiałeś z jedną z takich spółek. Jak to wygląda pod względem kosztów?

Błażej Bogdziewicz: Nie przytoczę teraz szczegółów, ale te produkty są istotnie droższe niż mięso. To wynika między innymi z tego, że do produkcji wyrobów „mięsopodobnych” pochodzenia roślinnego używa się dość zaawansowanych technologii biologicznych. Przewiduje się, że w niedalekim czasie wzrośnie ilość mięsa produkowanego w laboratoriach, co ma spowodować spadek tradycyjnej produkcji zwierzęcej. Sama technologia już jest, ale na razie produkcja mięsa w laboratoriach też jest bardzo droga.

Skoro już jesteśmy przy Stanach Zjednoczonych. Jak oceniacie założenia planu Bidena? Ile to właściwie ma kosztować?

Błażej Bogdziewicz: To kluczowe pytanie, bo padają różne liczby. Mówiło się, że plan rozbudowy amerykańskiej infrastruktury miał kosztować 2 biliony dolarów, ale gdy bliżej się temu przyjrzeć, to okazuje się, że w tym planie jest ukrytych wiele wydatków socjalnych, między innymi na budowę przedszkoli oraz domów starców. Klasyczną infrastrukturą nie sposób tego nazwać. Można się spodziewać, że na rozbudowę infrastruktury zostanie przeznaczona mniej więcej połowa z owych 2 bilionów dolarów.

Piotr Przedwojski: Trudno to nazwać inwestycjami w przyszłość.

Błażej Bogdziewicz: Bez wątpienia te wydatki „podkręcą” w tym roku wzrost gospodarczy w Stanach Zjednoczonych, pewnie będą też korzystnie działały w pierwszej połowie przyszłego roku. Natomiast później? Trudno na razie wyrokować, nie znamy szczegółów. Po ujawnieniu pierwszych założeń nabrałem dystansu do tego, co robi administracja Bidena, bo może się okazać, że ten scenariusz ma charakter inflacyjny. Wydatki socjalne trzeba będzie utrzymać, bo inaczej Biden będzie miał do czynienia z gwałtownym wzrostem niezadowolenia społecznego. A utrzymanie wydatków oznacza podniesienie podatków. Druga sprawa to potraktowanie po macoszemu przez nową administrację wydatków zbrojeniowych. Czy w obecnej sytuacji międzynarodowej największego wzrostu napięcia od początku lat osiemdziesiątych oszczędzanie na budżecie Pentagonu jest właściwe? Moim zdaniem to ryzykowny krok.

Tym bardziej ryzykowny, że Chiny cały czas intensywnie rozbudowują swoje siły zbrojne i kładą duży nacisk na technologie militarne. Z Rosją zamierzają stworzyć bazę na Księżycu, co oficjalnie jest oczywiście projektem naukowym, ale nie mam wątpliwości, że tak naprawdę jest projektem militarnym. A przestrzeń kosmiczna staje się kluczowa w zmaganiach wojskowych. Co będzie, gdy Chiny posiądą możliwość zestrzeliwania satelitów? Przecież od satelitów zależy dzisiaj funkcjonowanie świata i kto pierwszy będzie dysponował technologią ich zniszczenia, ten zyska gigantyczną przewagę. Wydaje się, że Pekin dzisiaj mocno na to stawia, a nie jestem pewien, czy Waszyngton na te wyzwania odpowiada.

Piotr Przedwojski: Spodziewaliśmy się, mówiliśmy o tym w poprzednich Ringach Caspara, że administracja Bidena podniesie podatki. I to się dzieje, choć na razie to są tylko zapowiedzi, więc jeszcze tak do końca nie wiadomo, jaki będzie finał. Warto pamiętać, że Partia Demokratyczna dysponuje w Senacie przewagą zaledwie jednego głosu, a już wiadomo, że jeden z demokratycznych senatorów waha się, czy poprze projekt Białego Domu. Niebezpieczne jest to, że w planie Bidena jest sporo „kiełbasy wyborczej”, a poziom wydatków na inwestycje rozwojowe, nastawione na przyszłość, jest mniejszy niż się spodziewałem i niż zapowiadano. Zastanawiające, że rząd amerykański uznał, że będzie podejmował lepsze, bardziej racjonalne decyzje niż biznes na taką skalę.

Och, Piotrze, w wielu krajach rządy doszły do tego wniosku. W Polsce też.

Piotr Przedwojski: Po raz pierwszy od czasów Lyndona Johnsona amerykańskie społeczeństwo dało władzę politykom wdrażającym centralne planowanie na taką skalę.

Przejdźmy teraz do Chin. Alibaba, jeden z największych tamtejszych koncernów, musi zapłacić 2,75 mld dolarów kary za praktyki monopolistyczne. Alibaba podobno karała sprzedawców, którzy handlowali swoim towarem nie tylko na jej platformie, ale również u konkurencji. Czy nie wzrusza Was ta troska Pekinu o demonopolizację chińskiej gospodarki?

Błażej Bogdziewicz: Nie można wykluczyć, że Alibaba wykorzystywała swoją pozycję monopolistyczną, bo giganci technologiczni, nie tylko chińscy, mają do tego predyspozycje i możliwości. Na pewno jednak w tej rozgrywce chodzi również o władzę. Moim zdaniem przypadek Jacka Ma, szefa Alibaby, jest tego dowodem. Przypomnę, że z krótką przerwą od kilku miesięcy Jack Ma „praktykuje kaligrafię”, co jest eufemizmem oznaczającym areszt domowy. Chińska Partia Komunistyczna wykorzystuje Alibabę, aby pokazać, kto rządzi, kto dyktuje warunki. Wiadomo, że chińscy komuniści jak nikt inny na świecie wiedzą, jak się prowadzi biznes i chiński biznes ma się słuchać, a nie wysforowywać się ponad władze. Warto tylko dodać, że po ogłoszeniu kary w wysokości 2,75 mld dolarów notowania spółki wzrosły, co oznacza, że rynek najpewniej spodziewał się bardziej dotkliwego uderzenia. Dla porządku dodam, że roczne obroty handlowe na platformie Alibaby sięgają 1 biliona dolarów.

Piotr Przedwojski: Alibaba jest często porównywana z Amazonem, ale to podobieństwo jest bardzo powierzchowne. To raczej coś w rodzaju połączonego Amazona, Google’a oraz Apple’a. O tym, że jesteśmy świadkami jakiejś rozgrywki o władzę, świadczy fakt, że prezes Tencenta złożył niedawno publiczną samokrytykę, a szef Pinduoduo podał się do dymisji. Najwyraźniej Chińska Partia Komunistyczna doszła do wniosku, że technologiczni giganci stali się zbyt gigantyczni i na nowo próbuje uregulować ich status.

Fabryka Volkswagena w podpoznańskiej Wrześni została zmuszona do zawieszenia produkcji, bo zabrakło jej półprzewodników. W ostatnich tygodniach takich przykładów było więcej. Dlaczego akurat w tej branży podaż nie nadąża za popytem?

Błażej Bogdziewicz: Z produkcją półprzewodników jest dzisiaj olbrzymi problem i właściwie nie bardzo widać wyjście z sytuacji. Zapotrzebowanie na półprzewodniki gwałtownie na świecie rośnie, bo one są używane w coraz większej liczbie urządzeń. Tak wielkiej, że mam wrażenie, że za chwilę zostaną w nie wyposażane nawet puszki z piwem. Początkowo to były przede wszystkim komputery, później doszły telefony komórkowe, a teraz, w związku z postępującą automatyzacją, lista urządzeń, które nie mogą bez półprzewodników funkcjonować, jest właściwie nieskończona i cały czas rośnie.

Piotr Przedwojski: Półprzewodniki są niezbędne do sterowania, a ono jest coraz bardziej wszechobecne.

Błażej Bogdziewicz: Staliśmy się ofiarą postępu i od półprzewodników nie uciekniemy. Co więcej, potrzebne są coraz nowocześniejsze, coraz bardziej skomplikowane i ich produkcja także staje się coraz bardziej skomplikowana. Efekt? Dzisiaj jest na świecie zaledwie kilku, całkiem dosłownie kilku, producentów najnowocześniejszych półprzewodników i oni nie są w stanie zaspokoić zapotrzebowania.

Piotr Przedwojski: Tych producentów można policzyć na palcach jednej ręki.

Błażej Bogdziewicz: Absolutnym, niekwestionowanym liderem jest spółka Taiwan Semiconductor Manufacturing, która ma najnowocześniejszą na świecie fabrykę półprzewodników, zlokalizowaną rzecz jasna na Tajwanie. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że najnowocześniejsza ze wszystkich fabryk funkcjonujących dzisiaj na świecie znajduje się właśnie na Tajwanie. Jakiś czas temu Amerykanie wymogli na Taiwan Semiconductor Manufacturing budowę fabryki w Stanach Zjednoczonych, ale z oczywistych względów najnowocześniejsza jest zlokalizowana właśnie na Tajwanie.

Te „oczywiste względy” to rzecz jasna obrona Tajwanu, na który od dziesiątków lat ostrzą sobie zęby Chińczycy. Chodzi o to, aby USA miały interes w obronie Tajwanu przed „chińskim smokiem”.

Błażej Bogdziewicz: A mają, bo od tej jednej fabryki w ogromnym stopniu zależy dzisiaj funkcjonowanie całego świata.

Piotr Przedwojski: Jest jeszcze gorzej! Drugim pod względem nowoczesności producentem półprzewodników jest Samsung. Jego fabryki są zlokalizowane w Korei Południowej, w zasięgu strzałów artylerii północnokoreańskiej. Tu też o lokalizacji fabryki zdecydowały „oczywiste względy”.

Błażej Bogdziewicz: Tak, pierwszy jest Tajwan, drugi Samsung, który zresztą w ostatnich kilku latach poczynił bardzo znaczne postępy, ale nadal nie dorównuje Taiwan Semiconductor Manufacturing. Kolejny jest amerykański Intel. Ta firma z różnych powodów popadła w duże problemy i dzisiaj nie jest w stanie konkurować z liderami. To może się zmienić, bo administracja Bidena prawdopodobnie da Intelowi duży zastrzyk finansowy, co zresztą jest prawdopodobnie niezgodne z przepisami WTO, ale tym nikt się nie będzie przejmował, bo chodzi o bezpieczeństwo narodowe. Te pieniądze mają pozwolić Intelowi unowocześnić produkcję, ale wcale nie jestem pewien, czy im się to uda. Później są Chińczycy, których opóźnienie w produkcji półprzewodników szacuje się na ponad dziesięć lat.

Piotr Przedwojski: Aby dopełnić obrazu tej branży dodam, że na świecie jest jeden lider produkujący maszyny do litografii, na których wytwarza się najnowocześniejsze, najbardziej zaawansowane półprzewodniki.

Błażej Bogdziewicz: Tak, to holenderska spółka ASML, przed wielu laty wyłoniona z Philipsa. Ta spółka jest w praktyce globalnym monopolistą.

Piotr Przedwojski: Zwróćmy uwagę, że trzy lata temu Donald Trump rozpoczął wojnę, a ona szybko przerodziła się w wojnę technologiczną. W tej wojnie Stany Zjednoczone mają nad Chinami kilkuletnią przewagę i Chiny w najbliższym czasie tego nie zmienią. Ta branża, która jeszcze niedawno była wyjątkowo globalna i tym samym efektywna, teraz przerąbała się na połowy. Zaczęło się dość niewinnie, od nałożenia przez Waszyngton sankcji na dostawy najnowocześniejszych półprzewodników dla ZTE (jednej z chińskich spółek), czego świat niemal nie zauważył.

Ale później przyszedł czas na Huawei, technologicznego kolosa, który kupował bardzo duże ilości półprzewodników. Gdy Huawei nie mógł kupować, globalni producenci postanowili obciąć plany inwestycyjne na wszelki wypadek i różnica między podażą a popytem zaczęła rosnąć. Innymi słowy wydaje się, że producenci ograniczyli inwestycje, do tego doszła pandemia z późniejszym nieoczekiwanym odbiciem popytu i dlatego teraz na świecie brakuje mocy produkcyjnych. Myślę jednak, że prapoczątkiem był nagły, nieoczekiwany wpływ wojny technologicznej, który podniósł ryzyko inwestowania w półprzewodniki. Dopiero teraz to się zmienia, jak widać w przypadku Intela i Chin z dużą pomocą państwową.

Błażej Bogdziewicz: Niedawno rozmawiałem z przedstawicielem japońskiej firmy produkującej materiały wykorzystywane do produkcji półprzewodników. Firma jest w bardzo dobrej kondycji, z powodzeniem mogłaby zainwestować w rozwój, ale wyraźnie dało się wyczuć, że mój rozmówca podchodzi do tego ostrożnie. Boi się, że będą dalsze sankcje, a popyt globalny może rosnąć wolniej niż najbardziej optymistyczne prognozy i wówczas inwestycja w rozwój produkcji mogłaby zakończyć się stratami. Tymczasem istotnie większe inwestycje są konieczne nie tylko w przypadku producentów półprzewodników, ale także ich dostawców. Jednym z problemów, które można już dostrzec są zbyt niskie moce produkcyjne firm zajmujących się wytwarzaniem płytek krzemowych, które są podstawowym materiałem do produkcji półprzewodników. Tutaj też jest tylko kilku producentów.

Zaczęliśmy od wstrzymania produkcji w fabryce we Wrześni, małym miasteczku w środku Wielkopolski…

Piotr Przedwojski: Otóż to! Ta fabryka, jak dziesiątki innych, stała się ofiarą wojny handlowej między dwoma potężnymi mocarstwami. Więcej, stała się ofiarą globalnych zmian wynikających ze wzrostu znaczenia Chin.

W konsekwencji ofiarą tych procesów będzie właściciel warzywniaka w Pcimiu, który planował zakup dostawczaka z Wrześni, teraz nieosiągalnego. To zaskakujące, ile współczesna, bardzo zglobalizowana gospodarka ma „wąskich gardeł”. Półprzewodniki, zablokowany Kanał Sueski, braki kontenerów… Wrócimy do tego.

Rozmawiał Piotr Gajdziński