Podręczniki klasycznej ekonomii stają się bezużyteczne – Ryszard Rusak z Union Investment TFI

Rozmowa z Ryszardem Rusakiem dyrektorem inwestycyjnym Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA.

Piotr Gajdziński: Co z tym spowolnieniem? Jest czy dopiero będzie?

Ryszard Rusak: Bez wątpienia od kilku miesięcy widać spadającą dynamikę wzrostu. Dotyczy to właściwie całego świata, czego potwierdzeniem są dane między innymi z gospodarki niemieckiej, czy chińskiej, gdzie widać niższą niż do tej pory dynamikę eksportu. Dla Chin to szczególnie ważne, bo właśnie na eksporcie opiera się tamtejsza gospodarka. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy są wojny celne. Dodatkowo do złych danych płynących z Niemiec przyczyniło się zamieszanie w tamtejszym przemyśle motoryzacyjnym wywołane przepisami o emisji spalin. A przemysł motoryzacyjny jest jednym z filarów niemieckiej gospodarki. Zresztą przykład Niemiec świetnie pokazuje niszczącą siłę wojen handlowych, z którymi mamy obecnie na świecie do czynienia. Generalnie, prognozy wzrostu globalnej gospodarki są na ten rok niższe niż w ubiegłym roku.

Piotr Gajdziński: Tyle, że prognozy nie zawsze się spełniają.

Ryszard Rusak:To prawda, ale są bardzo istotne. Spójrzmy na liczby. Analitycy twierdzą, że w Stanach Zjednoczonych wzrost gospodarczy spadnie z ubiegłorocznego poziomu 2,9 do 2,4 procent, dla Polski ten spadek wyniesie 1,1 punkta procentowego procent, z 5 w ubiegłym roku na 3,9, wzrost produktu krajowego brutto Niemiec będzie oscylował w 2019 roku wokół 1 procenta. Spadki nie są więc dramatyczne, ale jednak znaczące, choć trzeba powiedzieć, że na przykład kraje zaliczane do peryferii Strefy Euro będą miały zerowy wzrost PKB. A to już jest groźne. Przestrzegam jednak, że na razie, generalnie, nie ma mowy o recesji na świecie, a tylko o niższym wzroście gospodarczym. To dobra wiadomość, bo w czwartym kwartale ubiegłego roku, po znaczących spadkach na giełdzie, niektórzy wieszczyli, że świat już wchodzi w recesję.

Piotr Gajdziński: Nie można jej jednak chyba wykluczyć.

Ryszard Rusak: Naturalnie, obecna sytuacja może się przerodzić w recesję, ale ona majaczy na horyzoncie raczej w perspektywie kilku kwartałów niż kilku miesięcy. Na razie nie ma mowy o tak charakterystycznych dla recesji zjawiskach, jak na przykład wzrost bezrobocia. Dzisiaj jest ono w najważniejszych gospodarkach na niskim poziomie i nie ma przesłanek, aby sądzić, że ta sytuacja w najbliższych miesiącach ulegnie gwałtownej zmianie. Przy czym ta potencjalnie nadchodząca recesja nie jest jeszcze przesądzona.

Piotr Gajdziński: Wśród przyczyn obecnego spowolnienia wymienił Pan wojny handlowe. To jeśli Trump i Xi, przywódca Chin, się dogadają, a jest na to szansa, to recesji może nie być?

Ryszard Rusak: Cła zostały podniesione, żyjemy już w nowej rzeczywistości gospodarczej. Co to znaczy, że prezydenci Stanów Zjednoczonych i Chin się dogadają? Nawet jeśli dojdą do porozumienia, to dziś nikt nie potrafi powiedzieć, jak to porozumienie będzie wyglądało. Być może wprowadzone niedawno cła zostaną nieco zmniejszone, może obejmą tylko pewne grupy towarów, może będą warunkowe. Wariantów jest tak wiele, że na razie lepiej nie spekulować, tylko poczekać na konkrety. Ale warto zastanowić się, jaki jest sens tych ceł. Stany Zjednoczone są krajem, który ma permanentny deficyt handlowy, w ubiegłym roku był on rekordowy od dziesięciu lat i wyniósł aż 600 miliardów dolarów. Amerykanie nie wytwarzają wielu produktów, bo po prostu im się to nie opłaca. Importują te towary i to jest logiczne, po to właśnie jest międzynarodowa wymiana handlowa. Ale to oznacza, że muszą się godzić z pewnym poziomem deficytu handlowego. Jeśli teraz podnieśli cła, to ceny towarów wzrosną i za ten wzrost zapłaci amerykański konsument. Z kolei budżet USA być może nieco na tym zyska. Ale nie spodziewam się, że w wyniku wprowadzenia ceł spadek wymiany handlowej będzie jakiś dramatyczny. To się do pewnego stopnia, po pewnym czasie, „uklepie”.

Piotr Gajdziński: Nadwyżka Chin w handlu ze Stanami Zjednoczonymi jest bardzo wysoka.

Ryszard Rusak: Powiedziałbym, że jest gigantyczna, bo w 2018 roku wyniosła 320 mld dolarów. Tu leży odpowiedź na pytanie, dlaczego Donald Trump chciał wprowadzić cła. Pamiętajmy też, że amerykańskie firmy nie są zbyt mocno uzależnione od rynku chińskiego, w każdym razie nie tak bardzo, jak na przykład niemieckie. Niemcy to zresztą interesujący przypadek. Zwykło się uważać tamtejszą gospodarkę za bardzo nowoczesną. Tymczasem trzeba zauważyć, że w trwającym wyścigu innowacji oni właściwie zostali w blokach startowych. Dużych firm technologicznych o zasięgu globalnym jest tam w istocie niewiele, przeważają tradycyjne przemysły – motoryzacyjny, chemiczny – które są w dużym stopniu uzależnione od eksportu do Chin oraz do Stanów Zjednoczonych. Weźmy przykład koncernu BMW. Ponad 20% jego samochodów jest sprzedawanych w Chinach, mniej więcej tyle samo w Stanach Zjednoczonych, a tylko połowa w Europie, w tym w Wielkiej Brytanii. W ogóle wychodząca z Unii Europejskiej Wielka Brytania jest dla Niemiec bardzo istotnym partnerem handlowym, bo z 260 mld euro nadwyżki handlowej aż 50 mld przypada właśnie na ten kraj. Więc Niemcy są mocno dotknięci nie tylko przez wojnę handlową między USA a Chinami, ale otrzymają też potężny cios, jeśli Wielka Brytania rzeczywiście w końcu wyjdzie z Unii Europejskiej.

Piotr Gajdziński: A Polska? Brexit też w nas uderzy?

Ryszard Rusak: Z pewnością. Wielka Brytania jest naszym ważnym partnerem. Ale brexit, jeśli się dokona, bo tu cały czas jest wiele niewiadomych, odczujemy to raczej pośrednio. Raz poprzez Niemcy, które są naszym najważniejszym partnerem gospodarczym. Dwa dlatego, że Wielka Brytania jest dużym płatnikiem netto do budżetu Unii Europejskiej. Po brexicie budżet zostanie zmniejszony, w efekcie dostaniemy mniej środków niż dostawaliśmy w poprzednich latach. To będzie oczywiście niekorzystne i będzie oddziaływało na polską gospodarkę, ale nie demonizowałbym tych czynników. Polski eksport, który w ostatnich latach dynamicznie rośnie, nie ma decydującego wpływu na naszą kondycję ekonomiczną. Mamy silny rynek wewnętrzny, w tym roku będzie jeszcze silniejszy, bo dostanie impuls w postaci 500+ na pierwsze dziecko i wypłat dla emerytów. W Polsce eksport waży dwa razy mniej na wzrost PKB niż na przykład w Czechach. Według prognoz PKB urośnie o 3,9%, mniej niż ubiegłoroczne 5%, ale to przecież nadal bardzo dużo. Nie tylko w porównaniu z Europą Zachodnią. To także dobry wynik w porównaniu z Chinami, gdzie PKB ma w tym roku wzrosnąć o 6%.

Piotr Gajdziński: Jak powinien wyglądać dzisiaj portfel 35-letniego inwestora? Czasy nadchodzą trudne, bo jak Pan mówił mamy spowolnienie, a na horyzoncie recesję.

Ryszard Rusak:Wszystko zależy od tego, czy mamy ten portfel konstruować dla inwestora długoterminowego, czy krótkoterminowego. Czas ma decydujące znaczenie.

Piotr Gajdziński: Myślę o dziesięcioletnim horyzoncie czasowym.

Ryszard Rusak: Oczywiście wszystko zależy od indywidualnego apetytu na ryzyko i szeregu uwarunkowań odnoszących się do konkretnego inwestora. Zakładam, że mówimy o potencjalnym inwestorze dość swobodnie poruszającym się na rynku funduszy. Portfel powinien być zbalansowany, dlatego zalecałbym połowę środków ulokować w instrumentach dłużnych. Druga połowa to akcje. Nie jestem zwolennikiem przesadnego rozproszenia geograficznego, dlatego 20% ulokowałbym w funduszach inwestujących w Polsce i krajach Europy Środkowej. Kolejnych 25% powinno trafić do funduszu lub funduszy inwestujących na rynkach rozwiniętych, a więc w Stanach Zjednoczonych i krajach Strefy Euro. Pozostałą część można zainwestować w Azji, przede wszystkim w Chinach.

Ryszard Rusak: Tu stanowczo postawiłbym na Polskę i polskie obligacje skarbowe. Nie ma sensu poszukiwać ich w Europie Zachodniej, bo tam rentowności są właściwie zerowe. Trochę Ameryki, gdzie rentowności dziesięcioletnich obligacji rządu USA dają 2,5%, ale generalnie unikałbym obligacji w obcych walutach, bo to niepotrzebne wystawianie się na ryzyko kursowe. Warto też zwrócić uwagę na obligacje korporacyjne, ale tylko najlepszych firm, bezpieczne, ale zwiększające stopę zwrotu całego funduszu.

Piotr Gajdziński: Wiem, że specjaliści nie znoszą takich pytań, ale muszę je zadać. Jak długo potrwa spowolnienie, lub w gorszym wariancie, recesja?

Ryszard Rusak: Gdybyśmy rozmawiali pod koniec ubiegłego roku, byłbym bardziej pesymistyczny, bo na rynku królowały niedźwiedzie. Od tego czasu, na szczęście, wiele się zmieniło. Giełdy dają dobre wzrosty, amerykański bank centralny zastopował podwyżki stóp procentowych. Mamy niską inflację i nie ma powodów, aby spodziewać się jej gwałtownego, długoterminowego wzrostu, stopy procentowe są niskie. Po drugie, patrząc od strony przepływów kapitałowych, inwestorzy właściwie nie mają alternatywy. Wreszcie firmy nie są zadłużone, raczej przeciwnie. Wiele z nich, w tym również technologiczne, które dyktują dzisiejszy wzrost gospodarczy, ma naprawdę duże nadwyżki.

Piotr Gajdziński: Najgorsze wydają się być ryzyka polityczne.

Ryszard Rusak: Polityczne i regulacyjne. Coraz więcej jest głosów mówiących, że korporacje należy podzielić, zakazać im pewnych aktywności, ograniczyć ekspansję. To może być kosztowny eksperyment. Ale widać, jak bardzo zmieniła się globalna gospodarka. Ten klasyczny łańcuszek prowadzący do kryzysów: spółki są zadłużone, banki podnoszą stopy procentowe, następują bankructwa, rośnie bezrobocie, ludzie nie mają pieniędzy, co nakręca spiralkę bankructw… dzisiaj już nie istnieje. Ale stwarza też kłopot, bo podręczniki klasycznej ekonomii stają się bezużyteczne.

Rozmawiał Piotr Gajdziński