Instrumenty finansowe – czym są i jakie są ich rodzaje?

Instrumenty finansowe – co to?

Instrumenty finansowe to kontrakty regulujące wzajemne relacje finansowe między stronami (np. inwestorami, firmami czy instytucjami finansowymi). W wyniku ich zawarcia u jednej ze stron powstają aktywa finansowe, a u drugiej zobowiązania finansowe lub instrumenty kapitałowe.

Instrumenty finansowe obejmują szeroki zakres narzędzi, które pozwalają na przepływ kapitału między wspomnianymi powyżej podmiotami. Służą one jako środki do jego gromadzenia, ale także inwestowania, zarabiania na rynkach finansowych czy sposób zabezpieczenia przed ryzykiem.

Rodzaje instrumentów finansowych

Zgodnie z polskim prawem oraz unijną Dyrektywą MiFID, za instrumenty finansowe uznajemy: papiery wartościowe oraz inne aktywa, niebędące papierami wartościowymi. Do pierwszej grupy zaliczamy m.in.: akcje, obligacje czy kwity depozytowe. Do drugiej natomiast: kontrakty terminowe, certyfikaty strukturyzowane (ETP), kontrakty na różnice kursowe (CFD) oraz tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania.

Papiery wartościowe

Akcje są jednym z głównych rodzajów instrumentów finansowych. Odzwierciedlają one właścicielstwo spółki akcyjnej, spółki komandytowo-akcyjnej bądź prostej spółki akcyjnej. Mogą być notowane na giełdzie, co dotyczy spółek publicznych. Inwestorzy, którzy nabywają akcje danej spółki, stają się współwłaścicielami tej spółki i posiadają określony odsetek jej kapitału zakładowego lub założycielskiego oraz prawo do uczestnictwa w decyzjach jej dotyczących na zgromadzeniach akcjonariuszy. Inwestowanie w akcje na giełdzie ma potencjał do osiągania znacznie wyższych stóp zwrotu w porównaniu do tradycyjnego “trzymania” środków na kontach bankowych. Oczywiście, inwestycje w akcje są związane z większym ryzykiem, jednak długoterminowe zaangażowanie w stabilne spółki może przynieść dobre wyniki.

Obligacje to instrumenty dłużne emitowane przez rządy lub korporacje. Choć zazwyczaj generują niższe zyski w porównaniu do akcji, są znacznie mniej ryzykowne. Szczególnie w okresach wzrastającej inflacji, obligacje rządowe mogą stawać się atrakcyjnym rozwiązaniem, ponieważ często oferują odsetki oparte o zmienną stopę procentową.

Kwity depozytowe, ą to zbywalne dokumenty prawa własności do jednego lub większej liczby papierów wartościowych. Najczęściej takimi papierami będą akcje, ale mogą być nimi także obligacje oraz inne papiery wartościowe. Kwity depozytowe pozwalają spółkom pojawiać się na zagranicznych rynkach papierów wartościowych.

Certyfikat inwestycyjny to papier wartościowy, który jest wydawany przez fundusz inwestycyjny zamknięty. Może być imienny lub na okaziciela. W przypadku papieru wartościowego na okaziciela istnieje możliwość notowania go na giełdzie. Certyfikat jest niepodzielny, ma określony czas istnienia (odpowiadający zazwyczaj okresowi trwania samego funduszu) i reprezentuje równe prawa majątkowe. Certyfikaty inwestycyjne emitowane są w seriach, a uprawnienia uczestników z nich wynikające mogą się różnić w zależności od serii.

Instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi

Fundusze inwestycyjne przyciągają uczestników różnego rodzaju – zarówno osoby fizyczne, prawne, jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Stanowią one formę wspólnego inwestowania środków zebranych od uczestników w różne papiery wartościowe oraz inne prawa majątkowe.

Kontrakty terminowe znane także jako futures (z ang. “futures contracts”), są to takiego rodzaju umowy finansowe, które zobowiązują dwie strony do kupna lub sprzedaży określonego aktywa bazowego w przyszłości, po ustalonej cenie i w ustalonym terminie. Aktywa bazowe mogą obejmować różne instrumenty, takie jak: surowce, indeksy giełdowe, waluty, stopy procentowe, akcje czy obligacje.

Swap to umowa, w ramach której dwie strony wymieniają się płatnościami na określony okres. Najczęściej są używane do zarządzania ryzykiem m.in. ryzykiem walutowym lub stóp procentowych przez dużych inwestorów np. fundusze w umowach z bankami.

Kontrakt na różnicę kursową (CFD) to umowa zawierana pomiędzy dostawcą kontraktu (lub wystawcą kontraktu) a inwestorem (lub nabywcą kontraktu). Tego typu instrumenty pozwalają inwestorom na spekulację na zmianach cen różnych aktywów bazowych, takich jak akcje, indeksy giełdowe, surowce czy waluty. Inwestor nie jest właścicielem aktywów, lecz zawiera umowę z brokerem w celu uzyskania różnicy między ceną otwarcia a ceną zamknięcia kontraktu.

Rynek walutowy (Forex) umożliwia inwestorom handel walutami. Inwestorzy kupują i sprzedają waluty na rynku Forex w nadziei na osiągnięcie zysków z różnic kursowych.

Surowce to aktywa fizyczne, takie jak złoto, srebro czy ropa naftowa. Inwestorzy mogą inwestować w surowce za pomocą kontraktów futures, ETF-ów surowców lub innych instrumentów.

Opcje binarne to taki rodzaj pochodnych instrumentów finansowych, w których inwestor stara się przewidzieć, czy cena aktywa bazowego wzrośnie, czy spadnie w określonym czasie. Jeśli prognoza okazuje się trafna w momencie wygaśnięcia opcji, inwestor otrzymuje ustaloną premię. W przypadku, gdy prognoza jest błędna, inwestor traci swoją inwestycję.

Poszczególne rodzaje instrumentów finansowych – wady i zalety

Każdy z opisanych powyżej rodzajów instrumentów finansowych ma zarówno zalety jak i wady. W przypadku akcji możemy liczyć na potencjalnie wyższe zyski, ale musimy liczyć się z tym, że są one bardziej ryzykowne ze względu na wahania cen. Obligacje są stabilniejsze, ale co za tym idzie mogą być mniej dochodowe. Jeszcze inaczej sytuacja wygląda w przypadku kontraktów terminowych. Pomimo, że ten instrument finansowy umożliwia zarządzanie ryzykiem – to wymaga zaawansowanej wiedzy, gdyż nieodpowiednie działania w jego obrębie mogą prowadzić do strat. Wspomniane przykłady pokazują, że w przypadku wyboru odpowiedniego instrumentu finansowego bardzo dużo zależy od indywidualnych preferencji, celów inwestycyjnych oraz profilu ryzyka inwestora.

Jaki rodzaj instrumentów finansowych wybrać?

Instrumenty finansowe to narzędzia odpowiednie dla wszystkich, którzy chcą zarządzać swoimi finansami, inwestować lub po prostu zabezpieczyć swoje oszczędności. Należy pamiętać jednak o tym, że zanim podejmiemy decyzję o inwestycji w jakikolwiek rodzaj instrumentu finansowego warto dokładnie zapoznać się z jego specyfiką, wiążącym się z nim ryzykiem oraz potencjalnymi korzyściami wynikającymi z transakcji.

Na rynku finansowym nie istnieje jeden, uniwersalny instrument, który spełni oczekiwania wszystkich inwestorów. Dlatego też, aby podjąć odpowiednią decyzję, powinniśmy wziąć pod uwagę nie tylko nasze własne cele inwestycyjne, ale także profil ryzyka oraz przyjętą strategię. W przypadku wątpliwości dobrym rozwiązaniem będzie skorzystanie ze wsparcia profesjonalnego doradcy finansowego, który pomoże dostosować ten wybór do naszych indywidualnych predyspozycji inwestycyjnych.

Zobacz także:

• Fundusze inwestycyjne – jak to działa? [INFOGRAFIKA]
• Czym jest portfel inwestycyjny?
• Kiedy warto dywersyfikować portfel inwestycyjny?
• Inwestowanie na giełdzie – jak kupić akcje?